Phân loại chất thải tại nguồn là một trong những hành động cơ bản và đơn giản nhất để bước đầu giải quyết bài toán bảo vệ môi trường. Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, môi trường nước ta đang chịu sức ép lớn từ chất thải rắn sinh hoạt, ước tính khoảng trên 60.000 tấn thải ra mỗi ngày. Một số địa phương đã xuất hiện các điểm “nóng” về môi trường, đặc biệt là ở các khu đô thị lớn với nhiều hoạt động phát triển kinh tế – xã hội.
Tình Hình Hiện Tại
Nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường hiện nay, trong đó có việc quản lý chất thải rắn sinh hoạt và phân loại chất thải tại nguồn chưa được thực hiện một cách quyết liệt và đồng bộ. Để việc phân loại rác tại nguồn trở thành thói quen, Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020 đã đưa ra những quy định mang tính đột phá, đề ra lộ trình và huy động các cấp chính quyền và các tổ chức chính trị xã hội triển khai.
Quy Định Mới Về Phân Loại Rác
Luật Bảo vệ Môi trường quy định việc thu phí rác thải sinh hoạt theo khối lượng phải được thực hiện chậm nhất trước ngày 31/12/2024. Nỗ lực phân loại rác thải hỗn hợp mở ra khả năng thu hồi tối đa tài nguyên có thể tái chế. Thông qua hoạt động này, có thể phục hồi các vật liệu tái chế, bảo tồn các nguồn tài nguyên hữu hạn và giảm lượng khí thải.
Việc tổ chức phân loại, thu gom chất thải tại nguồn không chỉ đem lại lợi ích kinh tế cho người dân mà còn góp phần thúc đẩy ngành công nghiệp tái chế, nâng cao hiệu quả xử lý chất thải rắn, hướng tới nền kinh tế tuần hoàn. Tuy nhiên, việc phân loại rác thải còn nhiều trở ngại bởi các mô hình mới chỉ được thực hiện tại nguồn, chưa thiết lập thành chuỗi quy trình phân loại trong thu gom.
Lộ Trình Triển Khai
Để triển khai phân loại rác tại nguồn đồng bộ trên cả nước từ năm 2025, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn thực hiện. Mới đây nhất là hướng dẫn kỹ thuật về phân loại chất thải rắn sinh hoạt. Hướng dẫn này đưa ra nhận diện tối đa các loại chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình và cá nhân, phân loại thành ba nhóm chính theo quy định tại khoản 1 điều 75 Luật Bảo vệ Môi trường:
- Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế: Giấy thải, nhựa thải, kim loại thải, thuỷ tinh thải, vải, đồ da, đồ gỗ, cao su, thiết bị điện, điện tử thải bỏ.
- Chất thải thực phẩm: Thức ăn thừa, thực phẩm hết hạn sử dụng, các loại rau, củ, quả, trái cây và các phần thải bỏ sau khi sơ chế, chế biến món ăn, các sản phẩm bỏ đi từ thịt gia súc, gia cầm, thuỷ hải sản.
- Chất thải rắn sinh hoạt khác: Chất thải nguy hại, chất thải cồng kềnh, chất thải khác còn lại.
Hướng Dẫn Phân Loại Cụ Thể
Trong hướng dẫn kỹ thuật còn có hình minh hoạ, hướng dẫn rõ cách sơ chế, làm sạch cơ bản các loại rác trước khi phân loại. Ví dụ, giấy thải, nhựa thải, kim loại thải cần loại bỏ sản phẩm chứa đựng bên trong, sau đó thu gọn, ép dẹt, giảm kích thước, thể tích. Đối với vải, đồ da, đồ gỗ, có thể tái sử dụng các đồ còn sạch, nguyên vẹn hoặc thu gọn. Các thiết bị điện, điện tử giữ nguyên hình dạng, không tháo dời.
Chất thải thực phẩm cần bảo đảm được đựng trong vật đựng, túi, bao bì kín, không rò rỉ, ngăn ngừa mùi phát tán. Chất thải nguy hại cần đựng trong vật đựng an toàn, tránh phát tán ra ngoài môi trường. Chất thải cồng kềnh cần thu gọn, giảm thể tích, nếu tháo dỡ thì các bộ phận sau tháo dỡ được phân loại vào các nhóm chất thải tương ứng.
Triển Khai và Giám Sát
Trong thời gian tới, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ tổ chức các đoàn công tác đến địa phương để tập huấn, hướng dẫn và hỗ trợ triển khai hoạt động phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại hộ gia đình và cá nhân. Bộ cũng sẽ rà soát, kiểm tra các địa phương đã và đang triển khai các mô hình phân loại rác tại nguồn để đảm bảo việc thực hiện theo đúng các quy định của Luật. Bộ sẽ phối hợp với các địa phương để báo cáo, đề xuất Thủ tướng Chính phủ hỗ trợ nguồn lực đầu tư hạ tầng thu gom, vận chuyển và xử lý rác.
Kết Luận
Việc phân loại chất thải tại nguồn là bước đầu quan trọng trong việc giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường. Với sự quyết tâm và phối hợp của các cấp chính quyền, tổ chức xã hội và người dân, chúng ta có thể tạo nên một môi trường sống sạch đẹp và bền vững hơn. Chính sách thu phí rác thải sinh hoạt theo khối lượng là một bước tiến quan trọng, cần được triển khai một cách khoa học, bài bản và đồng bộ để đạt được hiệu quả cao nhất.
